Joanna Bulira | 2025-05-09
Procedurę szacowania szkód łowieckich określają przepisy art. 46-46e ustawy – Prawo łowieckie. Zgodnie z tymi przepisami do wynagradzania szkód łowieckich obowiązany jest zarządca lub dzierżawca obwodu łowieckiego po przeprowadzeniu procedury, wszczynanej na wniosek uprawnionego podmiotu (właściciela albo posiadacza gruntu rolnego).
Szacowanie przez zespół, składający się z przedstawiciela wojewódzkiego ośrodka doradztwa rolniczego, przedstawiciela dzierżawcy albo zarządcy obwodu łowieckiego i właściciela albo posiadacza gruntów rolnych, na terenie których wystąpiła szkoda. Niestawiennictwo właściciela albo posiadacza gruntów rolnych lub przedstawiciela wojewódzkiego ośrodka doradztwa rolniczego nie wstrzymuje dokonania szacowania szkód (art. 46 ust. 8 Prawa łowieckiego).
Wniosek o szacowanie szkód, w tym ustalenie wysokości odszkodowania, właściciel albo posiadacz gruntów rolnych składa do dzierżawcy albo zarządcy obwodu łowieckiego. Szacowanie szkody składa się z oględzin i szacowania ostatecznego.
Podczas oględzin (dokonywanych nie później niż w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku), ustala się:
1) gatunek zwierzyny, która wyrządziła szkodę;
2) rodzaj, stan i jakość uprawy;
3) obszar całej uprawy;
4) szacunkowy obszar uprawy, która została uszkodzona;
5) szacunkowy procent zniszczenia uprawy na uszkodzonym obszarze.
Z oględzin dzierżawca albo zarządca obwodu łowieckiego sporządza protokół, do którego członkowie zespołu mają prawo wnieść zastrzeżenia wraz z uzasadnieniem. W protokole umieszcza się informację o braku zastrzeżeń albo o wniesionych zastrzeżeniach.
Z kolei szacowania ostatecznego dokonuje się najpóźniej w dzień sprzętu, przed dokonaniem sprzętu uszkodzonej uprawy. Podczas szacowania ostatecznego ustala się:
1) gatunek zwierzyny, która wyrządziła szkodę;
2) rodzaj uprawy lub płodu rolnego;
3) stan i jakość uprawy lub jakość płodu rolnego;
4) obszar całej uprawy lub szacunkową masę zgromadzonego płodu rolnego;
5) obszar uprawy, która została uszkodzona, lub szacunkową masę uszkodzonego płodu rolnego;
6) procent zniszczenia uprawy na uszkodzonym obszarze;
7) plon z 1 ha;
8) wysokość odszkodowania.
Z szacowania ostatecznego dzierżawca albo zarządca obwodu łowieckiego sporządza protokół, do którego członkowie zespołu mają prawo wnieść zastrzeżenia wraz z uzasadnieniem. W protokole umieszcza się informację o braku zastrzeżeń albo o wniesionych zastrzeżeniach.
Wypłaty odszkodowania dokonuje dzierżawca albo zarządca obwodu łowieckiego w terminie 30 dni od dnia sporządzenia protokołu z szacowania ostatecznego, od którego nie wniesiono odwołania. Odwołanieprzysługuje do nadleśniczego Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe właściwego ze względu na miejsce wystąpienia szkody w terminie 7 dni od dnia podpisania protokołu.
W celu rozpatrzenia odwołania nadleśniczy Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe dokonuje odpowiednio oględzin lub szacowania ostatecznego niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni od dnia otrzymania odwołania. W oględzinach lub szacowaniu ostatecznym mają prawo brać udział członkowie zespołu, a na pisemny wniosek członka zespołu – również przedstawiciel właściwej ze względu na miejsce wystąpienia szkód izby rolniczej.
Niestawiennictwo osób uprawnionych do wzięcia udziału w oględzinach lub szacowaniu ostatecznym nie wstrzymuje ich dokonania. Po zakończeniu oględzin lub szacowania ostatecznego sporządza się protokół (protokół nie zawiera informacji o wysokości odszkodowania).
Zgodnie z art. 46d ust. 8 w zw. z art. 46c ust. 5 ustawy – Prawo łowieckie ujęcie zastrzeżeń w protokole szacowania ostatecznego na skutek odwołania nie jest elementem koniecznym tego protokołu.
W przypadku gdy został złożony wniosek o udział przedstawiciela izby rolniczej, do protokołu załącza się opinię przedstawiciela właściwej ze względu na miejsce wystąpienia szkody izby rolniczej na temat oszacowania szkody.
Wysokość odszkodowania ustala nadleśniczy Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe właściwy ze względu na miejsce wystąpienia szkód, w drodze decyzji, biorąc w szczególności pod uwagę ustalenia zawarte w protokołach oględzin lub szacowania szkody. Opinia przedstawiciela izby rolniczej nie jest wiążąca przy ustalaniu tego odszkodowania.
Wypłata odszkodowania następuje ze środków dzierżawcy albo zarządcy obwodu łowieckiego, nie później niż w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji nadleśniczego.
Wyliczenie wysokości należnego wynagrodzenia za szkody łowieckie
Tytułem wprowadzenia do rozważań na temat zasadności roszczenia należy przypomnieć, że odpowiedzialność za szkody łowieckie ma charakter odpowiedzialności wyjątkowej, wynikającej z ustawy Prawo łowieckie i ograniczonej tylko do tego ustawowo określonego zakresu – bez możliwości interpretacji rozszerzającej. Należy bowiem wskazać, że zgodnie z art. 2 ustawy – Prawo łowieckie zwierzęta łowne w stanie wolnym, jako dobro ogólnonarodowe, stanowią własność Skarbu Państwa. Przeniesienie na niewłaściciela odpowiedzialności odszkodowawczej za wyrządzone przez te zwierzęta szkody odbywa się więc stricte na zasadach i w granicach przepisów tej ustawy i aktów wykonawczych do ustawy (rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2019 r. w sprawie szczegółowych warunków szacowania szkód w uprawach i płodach rolnych – Dz. U. poz. 776, wydane na podstawie delegacji ustawowej z art. 49 ustawy – Prawo łowieckie, co skutkuje koniecznością zaakceptowania w tego rodzaju sprawach dyrektywy interpretacyjnej exceptiones non sunt extendendae. Również i sama ustawa w art. 48 przewiduje aż siedem przypadków, w których odszkodowanie nie przysługuje, co potwierdza wyjątkowy charakter tej odpowiedzialności.
Zatem wynagrodzenie za szkody łowieckie jest specyficzną konstrukcją prawną odszkodowania, zasadzającą się na założeniu, że określony w ustawie podmiot – zarządca lub dzierżawca obwodu łowieckiego – ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez rzecz cudzą, tj. zwierzęta łowne w stanie wolnym, stanowiące własność Skarbu Państwa. Nieprzypadkowo zatem ustawa mówi w art. 46 ustawy – Prawo łowieckie o „wynagradzaniu szkód”, nie zaś o odszkodowaniu za szkody, podkreślając niejako szczególny charakter tej konstrukcji prawnej. Jednocześnie brak tu odesłania do ogólnych cywilistycznych zasad odpowiedzialności za szkody. Inaczej mówiąc, wysokość wynagrodzenia za poniesioną szkodę limitowana jest granicami ustawy – Prawo łowieckie i aktu wykonawczego – wspomnianego rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków szacowania szkód w uprawach i płodach rolnych, ponieważ przepisy te stanowią przepis szczególny w stosunku do zasad odpowiedzialności odszkodowawczej, a nawet można twierdzić, że bez przepisów ustawy Prawo łowieckie o żadnej odpowiedzialności dzierżawcy nie można byłoby mówić, skoro rzecz, która szkodę wyrządziła, nie stanowi jego własności, lecz własność Skarbu Państwa.
Istotę analizowanych przepisów ustawy stanowi założenie minimalizowania rolnikom negatywnych skutków aktywności zwierzyny łownej. Należy jednak pamiętać, że Prawo łowieckie wymaga również aktywności od samych rolników w celu ograniczania szkód łowieckich. Stosownie do art. 47 ust. 1 ustawy, właściciele lub posiadacze gruntów rolnych i leśnych powinni, zgodnie z potrzebami, współdziałać z dzierżawcami i zarządcami obwodów łowieckich w zabezpieczaniu gruntów przed szkodami łowieckimi. Z kolei brak takiej aktywności, przy świadomości zagrożeń i postępujących skutków żerowania zwierzyny łownej, może i powinien być postrzegany jako element przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody.
Przedstawiona interpretacja przepisów o wynagradzaniu szkód łowieckich przez dzierżawców obwodów łowieckich determinuje szczególny sposób ustalenia wysokości uzasadnionych roszczeń rolnika, który na skutek działań zwierzyny łownej doznał szkód w uprawach rolnych. Wysokość ta wynika z regulacji szczególnej Prawa łowieckiego i wydanego w tej sprawie rozporządzenia Ministra Środowiska. Pogląd ten znajduje oparcie w orzecznictwie sądowym: „Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzynę łowną opiera się na przepisach szczególnych w stosunku do przepisów k.c. (przede wszystkim art. 361 § 2 k.c.).” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 30 grudnia 2021 r. sygn. akt I ACa 266/20).
Zatem odszkodowanie nie obejmuje straty, którą poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (art. 361 § 2 k.c.), a tylko szkody w granicach wynikających z przepisów szczególnych, ustalone w określony w nich sposób.